Istorija medijskog sistema Srbije

Zakon o štampi iz 1870. godine - prvi zakonodavni akt te vrste u istoriji Srbije - bio je prilično liberalan za svoje vreme, uspostavljajući pravni okvir medijskog sistema i postavljajući temelje za njegov budući razvoj. U narednim godinama Srbijom se širio novi optimizam zahvaljujući mladoj i obrazovanoj eliti koja je u zemlju donela progresivne ideje sa Istoka i Zapada.

Posle školovanja u Francuskoj i Nemačkoj, braća Ribnikar se vraćaju u Beograd i 1904. osnivaju Politiku, najstariji dnevni list koji izlazi do danas. U to vreme Beograd je imao već trinaest dnevnih izdanja, ali su Vladislav i Darko Ribnikar uveli prefinjen i ujednačen stil pisanja i izveštavanja o važnim domaćim temama i međunarodnim odnosima. Iako najmlađa, Politika je ubrzo postala najuticajniji dnevni list, posebno među mladim intelektualcima.
 
Tokom ovog burnog perioda, još jedan školovani srpski emigrant, Nikola Tesla, eksperimentisao je sa bežičnim prenosom energije, što je dovelo do otkrića komercijalnog radija. Prva radio-stanica u Srbiji izgrađena je za vojnu upotrebu 1915. godine, tokom Prvog svetskog rata. Radio Beograd, stanica koja je i danas deo javnog servisa, osnovana je 1924. godine kao akcionarsko društvo i počela je da emituje koncerte, berzanske izveštaje i kratke vesti. Zgrada Radio Beograda je uništena u nacističkom bombardovanju Beograda 1941. godine. Radio Zender Beograd je nastavio da emituje program koristeći opremu i frekvenciju Radio Beograda.
 
Posle Drugog svetskog rata, Komunistička partija dolazi na vlast i ukida privatno vlasništvo nad masovnim medijima, smatrajući da je pravo na informisanje kolektivna a ne individualna sloboda. Socijalistički medijski sistem u Jugoslaviji bio je snažno decentralizovan i svaka republika je imala zasebnu medijsku mrežu, kao što su RTV Beograd ili RTV Zagreb. U društvenoj svojini je bilo 214 lokalnih radio stanica, kao i 20 lokalnih TV stanica, 27 dnevnih listova i 60 lokalnih novina i više od 600 fabričkih listova. Krajem 1970-ih i sredinom 1980-ih Radio-televizija Beograd (RTB) izrasla je u svetski poznatu medijsku kuću koja je emitovala programe na više radio i TV kanala, prodala milione ploča širom zemlje i razvila sopstvenu produkciju originalne televizije i filmskih programa.

Predstojećim raspadom Jugoslavije, državne televizije su se pretvorile u nacionalne propagandne centre. Zakonom o elektronskim medijima iz 1991. godine medijske kuće u Novom Sadu, Prištini i Beogradu spojene su u jedinstvenu nacionalnu Radio-televiziju Srbije (RTS) pod čvrstom kontrolom režima Slobodana Miloševića. Bez odgovarajućih regulatornih tela i definisane politike dodele frekvencija, RTS je imao monopol u svim domenima, od tehničkih do finansijskih, kadrovskih i uređivačkih pitanja. Tokom ovog perioda nacionalizacije, mediji su se vezali za političke partije i podelili na prorežimske i proopozicione grupe. Procenjuje se da je u tom periodu radilo oko 1.200 radio i TV stanica. Tokom NATO bombardovanja 1999. godine, vazdušnim udarima pogođeni su RTV Priština i Novi Sad. NATO bombe su pogodile i glavnu zgradu RTS-a u Beogradu, a u napadu je poginulo 16 zaposlenih.

Nakon demokratskih promena 2000. godine, izostala je potpuna transformacija medijskog sistema u Srbiji, uprkos uspostavljanju novog zakonskog okvira. Usvojeni zakoni još uvek nisu u potpunosti sprovedeni, uprkos tome što međunarodna tela obavezuju njihovo poštovanje, zbog čega još uvek postoji veliki prostor za neizvesnost i zloupotrebu procedura. Trenutno nizak i sve manji nivo slobode i pluralizma medija ukazuje na to da će medijski sistem u Srbiji verovatno još neko vreme ostati u ovoj prelaznoj fazi.

  • Project by
  •  
    Global Media Registry
  •  
    Funded by European Union
  • Funded by
    BMZ